Το θέμα της Χάλκης και η μεγιστοποίηση ενός ήσσονος σημασίας ¨εθνικού" θέματος

Το «άδειο πουκάμισο» της Χάλκης

Tου Σταυρου Λυγερου

H κοινή γνώμη στην Ελλάδα θεωρεί την επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής στη Χάλκη σοβαρό εθνικό θέμα. Δικαιολογημένα, εάν σκεφθούμε ότι είναι στην κορυφή της διπλωματικής ατζέντας. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για «άδειο πουκάμισο». Η επαναλειτουργία θα ήταν θετική εξέλιξη, αλλά χωρίς ιδιαίτερη σημασία. Θεολογικές σχολές υπάρχουν άφθονες. Η επιβίωση του Πατριαρχείου δεν εξαρτάται από τη Χάλκη. Εξαρτάται από τη δυνατότητα στον θρόνο να εκλέγεται ιεράρχης που δεν θα έχει τουρκική ιθαγένεια.

Η δύναμη του Πατριαρχείου πηγάζει από τον οικουμενικό χαρακτήρα του, από το γεγονός ότι οι ορθόδοξες εκκλησίες τού αναγνωρίζουν πρωτοκαθεδρία. Γι’ αυτό και η Αγκυρα αρνείται επιμόνως να του αναγνωρίσει την οικουμενικότητα και το αντιμετωπίζει αποκλειστικά σαν τοπική εκκλησία.

Τα σχετικά με το Πατριαρχείο θέματα είναι ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ως τέτοια είναι ήδη στην ατζέντα των ευρωτουρκικών και αμερικανοτουρκικών σχέσεων. Η Αθήνα πρέπει να τα θέτει, αλλά όχι να τα καθιστά τμήμα ενός διμερούς παζαριού, όπως επιδιώκει η Αγκυρα. Πολύ περισσότερο, το ασήμαντο θέμα της σχολής στη Χάλκη.

Εάν η Τουρκία ήταν ένα δημοκρατικό κράτος δεν θα υπήρχε αντικείμενο συζήτησης. Αλλά και έτσι όπως είναι τα πράγματα, εάν το Φανάρι θέλει, μπορεί να επαναλειτουργήσει άμεσα τη σχολή. Οι καθηγητές και οι φοιτητές μπορούν να παραμένουν στη γειτονική χώρα σαν τουρίστες, μπαινοβγαίνοντας κάθε τρίμηνο. Το κύρος της σχολής, άλλωστε, πηγάζει από τη βούλα του Οικουμενικού Πατριαρχείου και όχι από την τουρκική αναγνώριση. Υπενθυμίζουμε ότι πριν την κλείσουν (1971), οι τουρκικές αρχές την αναγνώριζαν σαν μονοετή μεταλυκειακή τεχνική σχολή (!), ενώ στην πράξη οι σπουδές ήταν τετραετείς.

Η Αγκυρα δεν έχει να χάσει τίποτα από την επαναλειτουργία της σχολής στη Χάλκη. Παζαρεύει, όμως, σκληρά, για να αποσπάσει ανταλλάγματα στη Θράκη. Εδώ και χρόνια επιχειρεί να διασυνδέσει τα ζητήματα του Πατριαρχείου και της αρπαγής ελληνικών περιουσιών με τη μουσουλμανική μειονότητα. Με τον τρόπο αυτόν προσπαθεί και να εξισορροπήσει τις πιέσεις που δέχεται για την παραβίαση των θρησκευτικών ελευθεριών και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Το πολιτικά σημαντικό των ημερών είναι ότι την τουρκική μεθόδευση υιοθέτησε ευθέως ο κ. Ομπάμα στη σύντομη συνάντησή του με τον κ. Βαρθολομαίο. Η Αθήνα, όμως, δεν έχει συμφέρον να παίξει το σε βάρος της παιχνίδι. Η επιβίωση του Οικουμενικού Πατριαρχείου έχει συναισθηματική σημασία για τον Ελληνισμό, αλλά πολιτική για την Ουάσιγκτον. Εάν πέσει το Φανάρι, η πρωτοκαθεδρία στον ορθόδοξο κόσμο θα περάσει στη Μόσχα.